เข้าใจมะเร็งปอด
โรคมะเร็งปอด คือ โรคมะเร็งชนิดหนึ่งซึ่งมีจุดกำเนิดที่ปอด
โรคมะเร็งปอดแบ่งเป็น 2 ชนิดหลักๆ ได้แก่ โรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กและโรคมะเร็งปอดชนิดเซลล์ขนาดเล็ก
ข้อมูลในหน้านี้อาจช่วยให้ท่านเข้าใจโรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กซึ่งเป็นโรคมะเร็งปอดชนิดที่พบบ่อยที่สุดได้ดียิ่งขึ้น และอาจช่วยท่านในการตัดสินในเรื่องที่สำคัญร่วมกับแพทย์ของท่าน
โรคมะเร็งปอด
คืออะไร
โรคมะเร็งปอด เป็นโรคมะเร็งชนิดหนึ่งซึ่งได้รับการวินิจฉัยบ่อยที่สุดในโลก และเป็นสาเหตุอันดับหนึ่งของการเสียชีวิตจากโรคมะเร็งทั่วโลก คนที่เสียชีวิตจากโรคมะเร็งปอด มีจำนวนมากกว่าคนที่เสียชีวิตจากโรคมะเร็งเต้านม โรคมะเร็งลำไส้ใหญ่ และโรคมะเร็งต่อมลูกหมากรวมกัน
ทุกคนมีโอกาสที่จะเป็นโรคมะเร็งปอด
โรคมะเร็งปอดได้ชื่อว่าเป็นโรคของผู้สูบบุหรี่ ซึ่งนั่นเป็นสิ่งที่ถูกต้อง เพราะการสูบบุหรี่ เป็นปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญของโรคมะเร็งปอด แต่ในความเป็นจริงแล้ว พบว่ามีผู้ป่วยโรคมะเร็งปอดร้อยละ 10 ถึงร้อยละ 20 ที่ไม่เคยสูบบุหรี่ ดังนั้น ไม่ว่าท่านจะเคยสูบบุหรี่มาก่อนหรือไม่ หรือปัจจุบันยังคงสูบบุหรี่อยู่ สิ่งสำคัญ ก็คือ ท่านต้องตระหนักถึงโรคมะเร็งปอดอยู่เสมอ
โรคมะเร็งปอดมีอยู่ด้วยกัน 2 ชนิดหลักๆ ดังนี้
โรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็ก (Non-Small Cell Lung Cancer, NSCLC) ซึ่งเป็นชนิดที่พบได้บ่อยที่สุด และโรคมะเร็งปอดชนิดเซลล์ขนาดเล็ก (Small Cell Lung Cancer, SCLC) ซึ่งเป็นชนิดที่พบได้น้อยกว่า
แม้ว่าโรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กจะมีการลุกลามช้ากว่าโรคมะเร็งปอดชนิดเซลล์ขนาดเล็ก แต่ร้อยละ 70 ของโรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กมักจะแพร่กระจายไปนอกปอดแล้ว ณ เวลาที่ได้รับการวินิจฉัย
โรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็ก
(Non-Small Cell Lung Cancer, NSCLC)
คืออะไร และเกิดขึ้นได้อย่างไร
โรคมะเร็งปอดชนิดที่พบบ่อยที่สุด คือ โรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็ก ซึ่งถูกตั้งชื่อตามลักษณะของเซลล์มะเร็งเมื่อตรวจดู
ภายใต้กล้องจุลทรรศน์ พบประมาณร้อยละ 85 ของโรคมะเร็งปอดทั้งหมด
โรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กส่วนใหญ่มีจุดกำเนิดที่เนื้อเยื่อบุผิวของปอด โดยทั่วไปมักจะเกิดในเซลล์ซึ่งบุผิวของหลอดลมขั้วปอด (ท่อที่เชื่อมต่อหลอดลมคอหรือท่อลมกับปอด) หลอดลมฝอย (ท่อทางเดินหายใจขนาดเล็กลงซึ่งแตกแขนงไปทั่วปอด) หรือถุงลมปอด (ถุงลมขนาดเล็กซึ่งอยู่ที่ส่วนปลายของหลอดลมฝอย)
ประเภทของโรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็ก (NSCLC)
โรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กมีอยู่ 3 ชนิดหลักๆ แพทย์ของท่านจะทำการวินิจฉัย ว่าท่านเป็นโรคมะเร็งชนิดใด โดยการตรวจดูตัวอย่างของเซลล์มะเร็งด้วยกล้องจุลทรรศน์ ในบรรดาโรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กทั้ง 3 ชนิดนี้
ชนิดอะดีโนคาร์ซิโนมา [adenocarcinoma] ชนิดสเควมัสเซลล์คาร์ซิโนมา [squamous cell carcinoma] และชนิดเซลล์ขนาดใหญ่ [large cell carcinoma] มะเร็งชนิดสเควมัสเซลล์คาร์ซิโนมาและชนิดเซลล์ขนาดใหญ่มีแนวโน้มที่จะแพร่กระจายไปแล้วเมื่อได้รับการวินิจฉัยครั้งแรก
ชนิดอะดีโนคาร์ซิโนมา (adenocarcinoma)
มะเร็งชนิดนี้เป็นชนิดที่ตรวจพบบ่อยที่สุดของโรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็ก ซึ่งคิดเป็นประมาณร้อยละ 40 ของมะเร็งเหล่านี้
มะเร็งชนิดอะดีโนคาร์ซิโนมามักมีจุดกำเนิดที่บริเวณด้านนอกของปอด ในเซลล์ที่ทำหน้าที่สร้างเมือกซึ่งบุอยู่ในทางเดินหายใจขนาดเล็กที่เรียกว่า หลอดลมฝอย มะเร็งเหล่านี้ มักจะเกิดในหลอดลมฝอยและถุงลมปอด ซึ่งอยู่บริเวณขอบด้านนอกของปอด และตรวจพบทั้งในผู้ที่สูบบุหรี่และผู้ที่ไม่สูบบุหรี่
ในความเป็นจริง มะเร็งชนิดนี้เป็นโรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กที่ตรวจพบบ่อยที่สุดในผู้ที่ไม่สูบบุหรี่ โดยส่วนใหญ่ผู้ที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นโรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กชนิดอะดีโนคาร์ซิโนมาจะมีอายุน้อย
ชนิดสเควมัสเซลล์คาร์ซิโนมา (squamous cell carcinoma)
มะเร็งชนิดนี้เป็นโรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กที่ตรวจพบบ่อยเป็นอันดับสอง ซึ่งคิดเป็นร้อยละ 25 ถึงร้อยละ 30 ของโรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็ก (NSCLC) โดยปกติแล้ว มะเร็งชนิดสเควมัสเซลล์คาร์ซิโนมามักจะมีจุดกำเนิดที่กลางปอด ใกล้กับหลอดลมขั้วปอดด้านขวาหรือด้านซ้าย ซึ่งตั้งชื่อตามสเควมัสเซลล์ที่มีลักษณะเรียบและบาง ซึ่งเป็นจุดกำเนิดของมะเร็งชนิดนี้
ผู้ที่สูบบุหรี่มีแนวโน้มที่จะได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นโรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กนี้มากที่สุดและมะเร็งชนิดนี้มีแนวโน้มที่จะแพร่กระจายไปยังส่วนอื่นๆ ของร่างกายได้มากกว่าเมื่อเปรียบเทียบกับชนิดอะดีโนคาร์ซิโนมา ในบางครั้งมะเร็งชนิดสเควมัสเซลล์คาร์ซิโนมาจะเรียกว่า อิพิเดอร์มอยด์คาร์ซิโนมา (epidermoid carcinoma)
ชนิดเซลล์ขนาดใหญ่ (large cell carcinoma)
ชนิดเซลล์ขนาดใหญ่พบประมาณร้อยละ 10 ถึงร้อยละ 15 ของโรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กซึ่งสามารถเกิดได้ทุกที่ในปอด และมีแนวโน้มที่จะแพร่กระจายได้รวดเร็วกว่าชนิดสเควมัสเซลล์คาร์ซิโนมาหรือชนิดอะดีโนคาร์ซิโนมา
โรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็ก (NSCLC)
แพร่กระจายไปยังอวัยวะใดได้บ้าง
โรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กมีแนวโน้มที่จะเจริญเติบโตและแพร่กระจายได้ช้ากว่าโรคมะเร็งปอดชนิดเซลล์ขนาดเล็กและชนิดอื่นๆ แต่ถึงกระนั้น ยังคงพบว่าประมาณร้อยละ 70 ของผู้ป่วยที่เป็นโรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กได้มีการแพร่กระจายไปแล้ว ณ เวลาที่ได้รับการวินิจฉัยตำแหน่งที่โรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กแพร่กระจายไปบ่อยที่สุด ได้แก่
สมอง
ตับ
กระดูก
ต่อมน้ำเหลือง
เมื่อโรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กได้แพร่กระจายออกนอกปอดไปยังตำแหน่งเหล่านี้ จะเรียกว่าโรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กระยะแพร่กระจาย และถึงแม้ว่าในขณะนั้นมะเร็งได้แพร่กระจายไปยังส่วนต่าง ๆ ของร่างกายแล้ว แต่ก็ยังคงถือว่าเป็นโรคมะเร็งปอด ตัวอย่างเช่น โรคมะเร็งปอดได้แพร่กระจายไปที่สมอง จะไม่ถือว่าเป็นโรคมะเร็งสมอง แต่จะถือว่าเป็นโรคมะเร็งปอดระยะแพร่กระจาย ในทำนองเดียวกัน โรคมะเร็งที่มีจุดกำเนิดที่ส่วนอื่นของร่างกาย เช่น เต้านม และแพร่กระจายไปที่ปอด จะไม่ถือว่าเป็นโรคมะเร็งปอด แต่จะถือว่าเป็นโรคมะเร็งเต้านมระยะแพร่กระจาย
การแบ่งระยะของโรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็ก
การแบ่งระยะคืออะไรและมีวิธีการอย่างไร
การแบ่งระยะเป็นขั้นตอนสำคัญบนเส้นทางการรักษาโรคมะเร็งปอดของผู้ป่วย และใช้เพื่อช่วยตัดสินใจว่าจะใช้วิธีการรักษาวิธีใดวิธีหนึ่งหรือหลายวิธีเพื่อต่อสู้กับโรคมะเร็ง การแบ่งระยะเป็นวิธีอธิบายลักษณะการลุกลามของโรคมะเร็ง และระบุว่ามะเร็งได้แพร่กระจายไปยังอวัยวะอื่นแล้วหรือไม่
นอกจากนี้ การแบ่งระยะยังสามารถช่วยให้แพทย์พยากรณ์โรคของท่านได้ ซึ่งเป็นการอธิบายว่าโรคมะเร็งของท่านอาจมีโอกาสกลับเป็นซํ้าหรือไม่
โรคมะเร็งที่ได้รับการวินิจฉัยในระยะแรกๆ อาจมีการพยากรณ์โรคที่ดีกว่า เนื่องจากยังไม่ได้แพร่กระจาย ในขณะที่โรคมะเร็งระยะลุกลามอาจมีอุปสรรคในการรักษามากขึ้น
ระยะของโรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็ก 5 ระยะ
โรคมะเร็งมีอยู่ 5 ระยะ นั่นคือ ระยะที่ 0 ถึงระยะที่ 4 โดยทั่วไป ตัวเลขยิ่งสูงเท่าไหร่ มะเร็งก็จะยิ่งแพร่กระจายมากขึ้นเท่านั้น
โรคมะเร็งปอดระยะที่ 0
การวินิจฉัยว่าโรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กอยู่ในระยะที่ 0 หมายความว่ามีการตรวจพบเซลล์ที่ผิดปกติในเยื่อบุทางเดินหายใจ เซลล์ที่ผิดปกติเหล่านี้ไม่ถือว่าเป็นมะเร็ง แต่อาจกลายเป็นมะเร็งและแพร่กระจายไปยังเนื้อเยื่ออื่นๆ ของปอดได้ มะเร็งระยะที่ 0 เรียกอีกอย่างว่า มะเร็ง ณ จุดกำเนิด (carcinoma in situ) คำว่า “in situ” เป็นภาษาละตินที่แปลว่า “ในตำแหน่ง” ซึ่งอธิบายว่ามะเร็งมีอยู่เฉพาะในเซลล์ซึ่งเป็นจุดกำเนิด และยังไม่ได้แพร่กระจายไปยังเนื้อเยื่ออื่นๆ
โรคมะเร็งปอดระยะที่ 1
โรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กระยะที่ 1 หมายความว่า มีการตรวจพบเนื้องอกขนาดเล็กที่ยังไม่ได้แพร่กระจายไปยังต่อมนํ้าเหลืองหรือส่วนอื่นๆ ของร่างกาย โรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กระยะที่ 1 ถูกแบ่งออกเป็น 2 ระยะย่อย โดยอิงจากขนาดของเนื้องอก เป็นหลักดังนี้
ระยะที่ 1เอ (1A)
- เนื้องอกระยะที่ 1เอ (1A) มีขนาด 3 เซนติเมตร (ซม.) หรือเล็กกว่า
ระยะที่ 1บี (1B)
- เนื้องอกระยะที่ 1บี (1B) มีขนาดใหญ่กว่า 3 ซม. แต่ไม่เกิน 4 ซม. เพื่อการเปรียบเทียบ 1 เซนติเมตรเท่ากับความกว้างของดินสอทั่วไปโดยประมาณ
โรคมะเร็งปอดระยะที่ 2
โรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กระยะที่ 2 แบ่งออกเป็น 2 ระยะย่อยดังนี้
ระยะที่ 2เอ (2A)
- เนื้องอกระยะที่ 2เอ (2A) มีขนาดใหญ่กว่า 4 ซม. แต่ไม่เกิน 5 ซม. และยังไม่ได้แพร่กระจายไปยังต่อมนํ้าเหลืองใกล้เคียง
ระยะที่ 2บี (2B) คืออย่างใดอย่างหนึ่งต่อไปนี้
- เนื้องอกมีขนาด 5 ซม. หรือเล็กกว่า และได้แพร่กระจายไปยังต่อมนํ้าเหลืองใกล้เคียงซึ่งอยู่ในบริเวณเดียวกับเนื้องอกแรกเริ่มที่ทรวงอก นอกจากนี้ เนื้องอกอาจได้แพร่กระจายไปยังบริเวณอื่นๆ ของปอดแล้ว
- เนื้องอกที่มีขนาดใหญ่กว่า 5 ซม. แต่เล็กกว่า 7 ซม. และได้แพร่กระจายไปยังบริเวณอื่นๆ ที่อยู่ใกล้กับเนื้องอกแรกเริ่ม โดยยังไปไม่ถึงต่อมนํ้าเหลืองหรือส่วนอื่นๆ ของร่างกายที่อยู่ห่างออกไป
โรคมะเร็งปอดระยะที่ 3
โรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กระยะที่ 3 ยังไม่ได้แพร่กระจายไปยังส่วนอื่นๆ ของร่างกายที่อยู่ห่างออกไป แต่ได้แพร่กระจายไปยังต่อมนํ้าเหลืองที่กลางทรวงอก (ซึ่งอยู่นอกปอด) หรือเจริญเติบโตออกไปนอกขอบเขตของปอดไปยังส่วนของร่างกายที่อยู่ติดกัน
เนื้องอกอาจมีขนาดแตกต่างกันไป ตั้งแต่ขนาดเล็กกว่า 5 ซม. ถึงขนาดใหญ่กว่า 7 ซม.
แพทย์ของท่านจะอธิบายว่าเนื้องอกอยู่ในระยะที่ 3เอ (3A) ระยะที่ 3บี (3B) หรือระยะที่ 3ซี (3C) โดยขึ้นอยู่กับขนาดของเนื้องอกและการแพร่กระจาย
โรคมะเร็งปอดระยะที่ 4
ระยะนี้คือระยะที่โรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กมีการลุกลามมากที่สุด การวินิจฉัยว่าโรคมะเร็งปอดอยู่ในระยะที่ 4 หมายความว่า มะเร็งได้แพร่กระจายไปยังปอดอีกข้างหนึ่ง หรือไปยังส่วนอื่นของร่างกายที่อยู่ห่างออกไปอย่างน้อย 1 แห่ง เช่น สมอง กระดูก ตับ ต่อมหมวกไต หรือต่อมนํ้าเหลืองที่ไม่ได้อยู่ใกล้ปอด โรคมะเร็งปอดชนิดที่ไม่ใช่เซลล์ขนาดเล็กระยะที่ 4 อาจมีขนาดเท่าใดก็ได้ แพทย์ของท่านจะอธิบายว่ามะเร็งอยู่ในระยะที่ 4เอ (4A) หรือระยะที่ 4บี (4B) โดยขึ้นอยู่กับตำแหน่งที่มะเร็งได้แพร่กระจายไป
วิดีโอคำถามที่พบบ่อยของมะเร็งปอด
EP 1
มะเร็งปอดชนิดเซลล์ไม่เล็กคืออะไร
รู้จักมะเร็งปอดชนิดเซลล์ไม่เล็ก และทางเลือกในการรักษา
EP 2
ปฏิบัติตัวอย่างไรดี เมื่อได้รับเคมีบำบัด
วิธีสังเกตอาการข้างเคียงและการดูแลตนเองเบื้องต้นจากการรักษามะเร็งปอด
EP 3
การดูแลจิตใจผู้ป่วยมะเร็งและผู้ดูแล ทำอย่างไรดี
การดูแลสภาพจิตใจทั้งผู้ป่วยและผู้ดูแลผู้ป่วยมะเร็งปอด
บทความอื่นๆ
TH-LAM-00010 10/2023
ความร่วมมือ
